cerkak basa jawa

Mundhak

Cerpen Bahasa Jawa: Soto Angkringan

“Mas Proyek, sampeyan wingi, ngulungke dhuwit, banjur bablas mlayu wae. Nika kurang sampeyan mbayare.” Uwong sing sajake lagi proyek lan dina-dina iki pendhak wengi jajan nang angkringane Paimin jebul teka maneh bengi kuwi. Lingguhe isih tetep nang kursi biasane. Dadi nalika teka Paimin bisa langsung nyapa. Paimin apal, kelingan wae.

Disapa mas Proyek, pawongan kuwi ora protes, wong dheweke pancen lagi kerja nang proyek tenan. Rumangsa kenal karo tukang angkringan. Ewa semana dheweke uga wangsulan.

“Wah, sampeyan mbok mboten gawe-gawe. Biasane regane nggih samonten. Kula bola-bali jajan mriki nggih sampeyan protese namung sakniki. Wingi-wingi sampeyan mendhel mawon. Niku rak berarti sampeyan gawe-gawe. Kula mbayare nggih sami.” Pawongan kuwi mau sajak ora trima diomongi menawa olehe mbayar wingi kurang.

“Sampeyan wingi ngulungke artha langsung ngeplas bablas ora tolah-toleh ana wong celuk-celuk. Kula rak wingi nyeluki, ngomong menawi sampeyan mbayare kirang.”

“Lha enggih, kula niku selak ajeng teng wingking. Pun ora kuat malih nahan. Genahe pripun niku.” Bab alasan cepet-cepet lunga dheweke ngapusi wong satenane dheweke selak kepingin ngombe. Nanging rumangsa wingi nalika sawise mbayar dheweke ngeplas sakbare ngulungke dhuwit, dheweke ngakoni wae.

“ Njenengan kedah nambahi kirange wingi, sampeyan wingi ngulungke artha samenten tha,”muni ngono Paimin karo nuduhake dhuwit. “Niki nggih arthane sampeyan, taksih tak simpen. Tak duduhke sampeyan saniki. Niki kirang niki,” Paimin nuduhake dhuwit sing wingi diulungake dening pawongan kuwi.

Ngerti dhuwite wingi isih disimpen, dhuwite pancen kaya ngono, wis lusuh, pawongan kuwi ora bisa selak. “Enggih samonten, biasane kula mbayare nggih samonten.”

“Biasane pancen samonten, nanging kawit wingi regane rak mindhak, dados sampeyan mbayare kirang. Sampeyan ngeplas, diceluk-celuk bab mbayare kirang, bablas mawon,” semaure Paimin seru, nggenah-nggenahake.

“ O, dados regine mindhak.”

“Mindhak, barang-barang saniki larang kabeh. Beras larang, lengo larang, niku sebabe dodolan kula regine nggih mindhak.”

Paimin mau sakawan-awan krungu anggone bojone grundelan. Dheweke isih mangkel, sebab bojone olehe omongan ora meneng-meneng. Saiki ana papan dienggo muntapke mangkele, ya digunakake. Pawongan kuwi mau rumangsa salah, diocehi Paimin, ya ora bisa selak. Malah olehe mangan alon-alon, wis ngono ndingkluk wae ora mlirak mlirik kaya biasane.

Bojone Paimin, si Inah, sakawan dhek ora nglerenke kuping. Arep ora dirungokake, lha olehe grenengan seru-seru. Ana ing sisih ngendi wae kepara isih rungu. Bisa uga tanggane kiwa tengen padha krungu.

“Beras mundhak, barang-barang mundhak. Sesuk nek ora bisa kulakan, wong kaya ngene iki rak ora bisa dodolan. Jare pemerintah kuwi duwe menteri ekonomi sing pinter, nanging njaga reregan ora mundhak wae ora bisa. Menterine kuwi terus gawehane ngapa? Menawa ngundhakake rega wae aku yo bisa. Menawa ngono carane, wis ora usah golek mentri sing pinter-pinter. Kabeh uwong menawa kur pasang rega wae rak ya bisa.

Dhuwe pemerintah kuwi sejatine supaya bisa ngayomi rakyat ngene iki. Supaya ora perlu saingan urip karo wong sing wis kelair sugih. Lair procot warisane wis atusan juta. Kepriye wae menawa wong cilik bisane kuwi mung ngalah. Nanging mbok ya ora banget-banget. Dumeh wong cilik biasa ngalah wae dikalahke terus-terusan. Ora tau dibelani kepentingane. Mengko, ngerti-ngerti, arep bangun apa, iuran. Sithik-sithik swadaya. Trus pajek-pajek kae dingandekake.

Beras kae. Jare negara iki penghasil beras. Lha kok bisa-bisane beras regane mundhak ora ketulungan. Biyen wayahe panen, wong tani kae yo dikon adol nang pemerintah, pemerintah nukoni berase wong tani, olehe nuku regane ya ora cucuk karo ragat sing wis dikecakke karo wong tani. Jare berase arep disimpen. Mengko sawayah-wayah butuh wong cilik oleh nuku beras kuwi. Lha endi saiki. Simpenane bisa-bisa didol melu rega sing wis dhuwur. Sengaja golek badhi. Lha nek mung bisa mbadi rakyate dewe wae ora usah padha gembagus. Ngono kuwi rak jenenge ora becus.”

Wis ngomong nrucus ora mandhek-mandhek kuwi, si Inah isih nerusake maneh.

“Nang TV kae si A ngomong ngene, si B ngomong ngono. Sing bener banjur sing endi. Kabeh-kabeh ngomong thok. Janji-janji mung padha lamis, ora ana sing dinyatakake. Sajake mung padha pinter-pinteran ngomong. Mengko bisane mrentek-mrentek. Kabeh-kabeh disalahake, kabeh-kabeh digawa-gawa. Sing angkutane susah. Sing dalane bolong-bolong aspale ora alus. Sing iki. Sing kuwi. Sing ngene. Sing ngono. Nyalahke kana nyalahke kene. Ora padha ngrumangsani salahe dhewe-dhewe. Ora padha rembugan bareng-bareng kepriye apike tumrap wong akeh. Golek apike dhewe, golek benere dhewe. Golek amrih bathine.

Penggedhe kok saya suwe sansaya ora bisa dinut. Omongane padha mencla mencle. Esok abang awan kuning, kaya bunglon wae. Dadi penggedhe kuwi rak kudune kaya wong tuwa momong anak. Sing tansah dipikir lan diupayakake kepriye amrih becike anak. Lha menawa wong tuwa ora mikirke anak maneh, kapan anake bisa gedhe. Ngono kuwi rak jenenge wong tuwa mburu senenge dhewe. Saru. Ora patut ditiru. Aja turun anak putu.

Menawa dadi penggedhe kuwi sing tansah dipikir awake dhewe, kuwi jenenge durung siap dadi penggedhe. Apa maneh menawa sing diburu kuwi kandonyan. Diangkat dadi penggedhe kuwi rak sapa wonge sing siap lahir batin. Siap lahir kuwi dene kudu gagah dedeg piadege supaya sapa wong sing mbutuhake dheweke, dheweke tansah sumadyo. Siap batin kuwi ateges lila legawa gawe senenge wong akeh. Kadhang tansah ngalahake kekarepane. Ngono kuwi lagi jenenge penggedhe. Wong sing aweh pangayoman.”

Menawa ora kudu nang mburi marga kebelet, Inah paling urung leren anggone grundelan. Ngerti Inah meneng, Paimin krasa lega. Nanging mangkele isih kegawa nalika wis dodolan. Malah nganti tekan wengi mangkel kuwi mau urung kelair. Isih ngganjel. Saiki kepeneran, ana pawongan sing bisa didadekake panggon numplekake mangkele. Paimin dadi ketularan bojone, nrucus ora karu-karuan.

“Priye maneh, Mas Proyek. Kabeh bahan sing didadekake panganan nang kene iki bahane mundhak. Menawa ora melu ngundhakake rega tenehan rugi. Sesuk ora bisa kulakan maneh. Wingi mawon, nalika reregan nembe mundhak, ndalu saderenge olehe dodolan regane nggih padha biasane, akhire ora sida badhi. Olehe dhuwit kabeh mung dienggo kulakan. Dados ampun nyalahke kula menawi sakniki reregan ten angkringan mriki nggih melu-melu mundhak,” ujare Paimin.

“Kula mboten nyalahake njenengan kok, niku pun limrah. Reregan wonten mriki ngetutke reregan liyane,” pawongan kuwi semaur, olehe ngomong diterusake.

“Waduh, ning kula nambahi kirangge mbenjang nggih, niki kula mbetane artha namung ngepas. Kula pun kebacut mangan cakar. Menawi kula mboten mangan cakar janjane nggih saget nambahi sakniki. Cakare niki regine nggih mindhak napa?”

“Enggih, cakare nggih mindhak, lha wong pakan pithik nggih melu-melu mindhak. Ora pangane manungsa thok sik mundhak, pangan pithik uga mundhak.”

“Waduh, berarti,” ngomong karo sajak khuwatir, pawongan kuwi ngetokake dhuwite. “berarti dhuwitku kurang maneh, Mas. Niki kula nggawane samenten. Mbenjang nggih kirange.”

Paimin sing wis kewetu kabeh mangkele sajak sareh. Wis ora nrucus maneh. “ora apa-apa, Mas Proyek. Sesuk olehe nambahi ora apa-apa. Mas Proyek, sesuk mriki malih tha….”

Cerpen Bahasa Jawa: Soto Angkringan

http://seindahsenja.wordpress.com/